به مناسبت هشتم تیر روز مبارزه با سلاح‌های شیمیایی و میکروبی

مابقی مصدومین که 1500 نفر می شدند در حال وخیم تری بوده و نیاز به بیمارستان داشتند و لذا به خارج از سردشت اعزام شدند. 600 نفر از این گروه 1500 نفری به تهران و مابقی به چند شهر شمال غربی کشور اعزام شدند . تعدادی از هموطنان شهید شدند و بسیاری هفته های زیادی را در بیمارستان گذراندند و اکنون نیز از عوارض شدید ریوی و چشمی و پوستی رنج می برند. کل آمار شهدا 130 نفر بود که 20 نفرآنها در سردشت در همان دقایق و ساعات نخستین پس از بمباران شهید شدند.10 نفردر حین انتقال از سردشت به شهادت رسیدند و 100 نفر طی مدت یک ماه پس از حادثه بتدریج در بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستان‌های مختلف کشور به شهادت رسیدند.

به کارگیری سلاح‌های شیمیایی از سوی عراق، در حالی صورت می‌گرفت که این کشور جزو 120 کشور امضا کننده پروتکل ژنو راجع به منع استفاده از سلاح‌های سمی، خفه کننده و ترکیبات باکتریولوژیک قرار داشت. پروتکل 1925 ژنو که طی قطعنامه 2161 (21) B سازمان ملل متحد مجدداً به تصویب رسیده است، صراحتاً استعمال سلاح‌های شیمیایی را منع می‌کند. قسمت‌هایی از پروتکل 1925 ژنو به شرح زیر است:

امضاکنندگان تام‌الاختیار زیر به نام دولت‌های خود اعلام می‌دارند؛

«نظر به این که در موقع جنگ، استعمال گازهای خفه کننده و مسموم یا امثال آن‌ها و همچنین هر قسم مایعات و مواد یا عملیات شبیه به آن حقاً مورد تنفر افکار عمومی دنیای متمدن است، دول متعاهد تقبل می‌نمایند ممنوعیت استعمال گازهای خفه کننده و مسموم شبیه آن را به موجب این اعلامیه به رسمیت شناخته و همچنین تعهد می‌کنند که ممنوعیت مزبور را شامل وسایل جنگ میکروبی نیز دانسته و خود را ملزم به رعایت مدلول مراتب فوق بدانند.»

جمهوری اسلامی ایران نیز پس از این واقعه، شهر سردشت را نخستین شهر قربانی جنگ افزارهای شیمیایی در جهان پس از بمباران هسته‌ای هیروشیما نامید.اگرچه در طول هشت سال جنگ تحمیلی، عراق بارها از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد ولی فاجعه سردشت و حلبچه، از وخیم‌ترین فجایع بشری به شمار می روند.

حتی به گفته برخی از محققان، فاجعه سردشت وخیم‌تر از بمباران حلبچه که بعد از آن اتفاق افتاد، بوده است زیرا در سردشت از گاز اعصاب و خردل استفاده شد و در حلبچه از گاز سیانور. گاز خردل از نوع گازهایی است که همیشه در محیط و بدن مصدوم باقی می ماند و تاکنون هیچگونه راه درمانی برای مصدومان کشف نشده است. از جمله عوارض این گاز عفونت ریوی، خارش پوست، التهاب چشم و تنگی نفس را می‌توان نام برد.

در حلبچه هر چند تعداد تلفات زیاد است ولی آثار گاز آنی بوده و باقی نمی‌ماند، در حالی که در فاجعه سردشت وضعیت مصدومان بسیار اسفبارتر است. فاجعه به قدری عمیق است که با گذشت 29 سال از این حادثه آسیب دیدگان شهر سردشت و نسل های پس از آن همچنان از عوارض آن رنج می برند.

با این وجود، از همه دردناک تر آن است که این حادثه از سوی رسانه‌های غربی و آنانی که مدعی اعاده حقوق بشر و دموکراسی هستند دچار مرگ خبری شد و مسکوت ماند. نکته قابل توجه آن که ، برابر گزارش‌ها، بیش از ‌400 شرکت تولیدکننده مواد شیمیایی از عراق برای تجهیز شیمیایی حمایت کردند که بیشترین آنها از آلمان و انگلیس بودند. این در شرایطی است که آلمان به عنوان تنها کشوری شناخته می‌شود که هم کنوانسیون ژنو را امضا کرده و هم اتحادیه اروپا اجازه دارد با بازرسی از صنایع شیمیایی آن کشور مانع از تولید سلاح‌های شیمیایی به وسیله آلمان شود.

جمهوری اسلامی ایران در پی استفاده وسیع رژیم بعث عراق از سلاح‌های شیمیایی بارها این موارد را به سازمان ملل متحد گزارش کرد و دبیرکل سازمان ملل متحد نیز با یک هیئت کارشناسی پس از شش روز حضور در ایران، استفاده از سلاح های شیمیایی را تایید کرد که نتیجه آن محکومیت به کارگیری سلاح‌های شیمیایی از سوی این سازمان بین‌المللی بود. نکته جالب آن است که نام کشور عراق در این گزارش ذکر نشد. در پی این اقدام ایران با اعزام مجروحان شیمیایی سردشت به کشورهای مختلف سعی در نشان دادن ابعاد این فاجعه کرد.

سرانجام پس از مشاهده آثار و علائم شدت جراحات وارده بر مجروحان جنگی، نشست‌های متعددی در مجامع بین‌المللی برگزار شد و کنفرانس خلع سلاح مستقر در ژنو پیش‌نویس و طرح کنوانسیون منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی را تهیه و به سازمان ملل تقدیم کرد و در سال 1993 پس از دو دهه مذاکره پیرامون این موضوع، سرانجام این معاهده در پاریس به امضا رسید و از سال 1997 به اجرا درآمد.

واقعه سردشت یکی از مهمترین نمادهای مظلومیت بین‌المللی ایران و از آشکارترین مصادیق برخورد سیاسی و دوگانه قدرت‌های بزرگ با مقوله حقوق بشر است. نامگذاری سالروز حمله شیمیایی به این شهر بعنوان روز مبارزه با سلاح‌های شیمیایی و میکروبی فرصت مناسبی برای یادآوری این واقعیات مهم و نیز تبیین تلاش‌های صادقانه ایران برای مقابله موثر با سلاح‌های کشتار جمعی است.

مروری بر جنایت‌های شیمیایی رژیم بعث عراق:

در طول جنگ تحمیلی، ایران ‌252 بار مورد حمله شیمیایی رژیم بعث عراق قرار گرفت که به حدود ‌100 هزار مجروح شیمیایی منتج شد که هنوز از آثار آن‌ها رنج می‌برند. کنوانسیون ژنو برای ممنوعیت استفاده از سلاح‌های شیمیایی در سال 1925، صادر شد اما بعضی از کشورها به این کنوانسیون پایبند نبودند.

رژیم بعث عراق در طول جنگ تحمیلی بارها با استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه رزمندگان اسلام و مردم شهرها بیش از پیش خوی تجاوزگری‌اش را نشان داد.

عراق در روز 31 شهریور 1359، تهاجم سراسری خود را از سه جبهه آغاز کرد. مرکز ثقل این تهاجم جبهه جنوب بود. در آن زمان، ارتش عراق، دارای مشخصات توانایی تهاجمی جنگ‌افزارهای شیمیایی به شرح زیر بود:

1- توانایی حفاظتی و رفع آلودگی، وسایل حفاظتی انفرادی – یگانی برای کلیه پرسنل در داخل خودروهای زرهی، وجود گروهان شیمیایی و رفع آلودگی در لشکرهای رزمی.

2- داشتن مناسبات تجاری درازمدت با شوروی که بزرگ ترین تدارک کننده جنگ‌افزارهای شیمیایی مورد نیاز عراق بود.

3- داشتن مناسبات تجاری با غرب از جمله انگلستان، هلند، آلمان غربی و آمریکا به منظور خرید مواد شیمیایی و تجهیزات حفاظتی مورد لزوم جهت نیل به خودکفایی در زمینه ی ساخت جنگ‌افزارهای شیمیایی.

4- در اختیار داشتن انواع سیستم‌های پرتاب مهمات شیمیایی از جمله هواپیماهای دور پرواز، توپخانه، راکت‌های سطح به سطح و موشک‌ها.

در اوایل جنگ تحمیلی، در منطقه شلمچه، رژیم عراق برای اولین بار به طور محدود اقدام به استفاده از سلاح شیمیایی کرد و برای دومین بار در منطقه میمک تکرار شد. عراقی‌ها از آذرماه سال 1361، به طور پراکنده از عوامل شیمیایی کشنده استفاده کردند. ابتدا مقدار محدودی از سولفورموستارد (عامل تاول‌زا) را به منظور درهم شکستن سازمان رزمی رزمندگان ایران در تک‌های شبانه مورد استفاده قرار دادند.

در سال 1362، عراق به کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی در پیرانشهر و حوالی «پنجوین» مبادرت ورزید.ایران حادثه پنجوین را «جنایت جنگی» نامید و مجروحین جنگ شیمیایی به بیمارستان‌های تهران اعزام شدند.

در اواخر 1363، عراق به دو علت از کاربرد جنگ‌افزارهای شیمیایی موقتاً منصرف شد:

1- در رابطه با اعتراض‌های قبلی اروپا.

2- علنی شدن ابعاد گسترده کاربرد این جنگ‌افزارها در جنگ با ایران.

استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی در بُعد وسیع توسط عراق از اوایل زمستان 1364 که رزمندگان ایران توانستند شهر فاو را تصرف کند، مجدداً آغاز شد. در اوایل سال 1366، عراق بار دیگر از جنگ‌افزارهای شیمیایی به طور انبوه در جبهه مرکزی سومار استفاده کرد.

پس از عملیات والفجر8 در سال 1364، نیروهای عراقی به طرز بی‌سابقه‌ای از مواد سمی شیمیایی استفاده کردند. حدود 7000 گلوله توپ و خمپاره حاوی مواد سمی علیه مواضع نیروهای ایران شلیک شد.در طول 20 روز هواپیماهای عراقی بیش از هزار بمب شیمیایی در صحنه عملیات فرو ریختند و متجاوز از 30 تهاجم شیمیایی علیه هدف‌های غیر نظامی در ایران انجام شد.

بمباران شیمیایی شهر سردشت توسط عراق در هفتم تیر 1366 فجیع‌ترین و وحشتناک‌ترین تهاجم از این نوع بود که سبب کشته و مجروح شدن عده ی بسیاری از مردم غیرنظامی شد. جمهوری اسلامی ایران شهر سردشت را نخستین شهر قربانی جنگ افزارهای شیمیایی در جهان بعد از بمباران هسته‌ای هیروشیما نامید.

وحشیانه‌ترین مورد استفاده در اسفند 1366، در حلبچه بوده است که وسیع‌ترین مورد استفاده از جنگ‌افزارهای شیمیایی از زمان جنگ جهانی اول تاکنون به شمار می‌رود که حداقل 5000 تن از مردم کُرد و مسلمان این شهر را کشته و 7000 تَن دیگر را مجروح کرد.

فاجعه‌ای که در حلبچه رخ داد بدون شک با فجایعی همچون بمباران اتمی شهرهای «هیروشیما و ناکازاکی» ژاپن به دست آمریکا، قابل مقایسه است.

پروفسور «اوبن هندریکس» رییس آزمایشگاه سم شناسی بیمارستان دانشگاه گان (فلاندر، در شمال غرب بلژیک اظهار می‌دارد: عراق از سه نوع گاز مختلف علیه حلبچه استفاده کرده است. وی تأکید کرد که نیروهای عراقی شهر حلبچه را در روزهای 17 و 18 مارس (27 و 28 اسفند 66) با گاز خردل (ایپریت)، گازهای اعصاب (تابون، سارین یا سومان) و بالاخره با سیانوژن بمباران کرده‌اند.

پژوهش خبری//گروه سیاسی