پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب؛
سیل آمد خوابمان نَبرَد
کام کشاورزان و مردم با بارش‌های پایان سال و بهاری حسابی شیرین شده است و نوید سالی بارانی به گوش می‌رسد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خلیج فارس، از ابتدای سال زراعی تاکنون در هرمزگان۲۹۰ درصد بیشتر از پارسال باران باریده است. اردکانیان وزیر نیرو می‌گوید: مردم خودشان را برای سال‌های پر آب و ترسالی آماده کنند.
این بارش‌ها به علت شدت زیاد حدود ۱۵۰ میلیمتر در روز باعث روان شدن سیلاب‌ها و شکل گیری پدیده‌های مخربی مانند سیل میشود.
۲۰ سال خشکسالی در کشور باعث از بین رفتن عرصه‌های طبیعی و ساخت و ساز‌های غیرمجاز در دهانه مسیل‌ها و بستر رودخانه‌ها شده است که خطر سیل‌های مخرب را چند برابر کرده است.
سیل به تنهایی بلا نیست، اما افزایش خسارت‌های مادی و اجتماعی باعث شده تا از این پدیده مخرب با نام بلای طبیعی نام ببرند.
بیشترین و مخرب‌ترین سیلاب‌ها در گلستان ثبت شده است، اما هرمزگان نیز به سبب ویژگی‌های زمین شناسی مستعد سیل است.
بیشترین بارندگی‌های یک ماه گذشته با میانگین حدود ۹۰ میلیمتر در شهر‌های میناب، بستک و قشم ثبت شده است؛ که در میناب و قشم باعث خسارت به بازار و تخریب منازل مسکونی و کشاورزی شد.
هرمزگان استان سیل خیز
استان هرمزگان -با وجود حاکم بودن شرایط خشکسالی- به علت نوع رژیم بارندگی و شرایط محیطی با اندک بارشی با معضل سیل روبرو است.
در دهه ۹۰ شمسی در سه استان گلستان، هرمزگان و خراسان جنوبی، بیشترین تعداد سیل رخ داده است.
نزدیک به یک میلیون نفر از جمعیت هرمزگان در معرض سیل هستند.
در حالیکه در آمار دهه ۳۰ تا ۵۰ شمسی در کشور تنها دو استان خراسان و خوزستان مهمترین استان‌های سیل خیز کشور بوده اند، اما امروز با هر بارش جوی که حاصل آن روان آب باشد تمامی استانها دچار سیل و آبگرفتگی میشود.
در این میان وضعیت استان‌های جنوبی بویژه هرمزگان بسیار بغرنج‌تر است.
بارش‌های زمستانی امسال در هرمزگان باعث جاری شدن آب در رودخانه‌های فصلی مناطق بستک، بندرلنگه، جاسک، بشاگرد، رویدر و کهورستان شد. این بارندگی‌ها و سیلاب‌ها در ابتدای پاییز باعث جان باختن ۳ نفر و آبگرفتگی معابر و مجتمع‌های تجاری بویژه در شهر درگهان قشم شد که خسارات مالی گسترده‌ای را به تاسیسات زیربنایی و ۵۵ دستگاه خودرو وچندین موتورسیکلت و مغازه وارد کرد. بر اساس گزارش ها، بارندگی ۷۷۷ میلیون تومان خسارت در قشم برجای گذاشت.
همچنین موجب خرابی جاده گابریک و هون در شهرستان جاسک و از بین رفتن حدود ۱۷۷ هکتار از اراضی بخش سندرک و تلنگ در شهرستان میناب شد و خسارت ۳۷ میلیارد ریالی را به اراضی کشاورزی و تاسیسات آب و برق وارد کرد.
در بارش‌های زمستانی نیز بیش از ۷ میلیارد تومان خسارت به زمین‌های کشاورزی وارد کرد.
مدیر کل امور اقتصادی هرمزگان می‌گوید: در صورت یک هفته بارندگی مداوم در استان بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان خسارت ایجاد می‌کند.
سالانه ۵ تا ۶ بار سیل در هرمزگان اتفاق می‌افتد که در ۲۰ سال اخیر بیش از ۷۰۰ میلیارد تومان خسارت مالی و ۱۲۰ نفر تلفات جانی بر جای گذاشته است.
علیرضا صفا ایسینی مدیر کل مدیریت بحران استانداری هرمزگان می‌گوید: سالانه ۱۱ میلیارد تومان خسارت سیل در استان است که رقمی معادل ۷۰ درصد اعتبارات حوادث غیر مترقبه در هرمزگان است.
در هرمزگان ۹ ماه از سال باران مهمی رخ نمی‌دهد و بیشترین بارندگی در سه ماه از سال در پاییز و زمستان است.
الگوی بارش و نوع رژیم بارندگی استان با شدت بالا در مدت کوتاه، هرمزگان را در زمره‌ی یکی از سیلخیزترین مناطق کشور قرار داده است.
از ویژگی‌های بارش در هرمزگان شدت زیاد، مدت کم و مقدار بالای آن است که از دلایل اصلی آن وجود سیستم پرفشار جنب حاره عربستان در جنوب خلیج فارس است.
سیستم پرفشار باعث میشود که هوای گرم و مرطوب با سرعت بیشتری صعود کند و باعث ایجاد تراکم زیاد و بارشی در مدت کم با شدت و مقدار زیاد شود.
تغییرات در ایستگاه‌های باران سنجی نیز نشان از تغییرات اقلیمی بسوی بارندگی‌های پایدار پس از چند سال است.
تغییرات اقلیمی تا چند ماه پیش نشان از استمرار خشکسالی‌ها داشت، اما گویا ورق برگشته است.
افزایش سیلاب‌ها در حالی است که استان هرمزگان به علت خشکسالی میزان بارش‌ها بسیار کمتر و به یک پنجم سال‌های قبل رسیده است و نوع بارش‌های رگباری و تند نیز به مانند گذشته است.
خانم بامری کارشناس سیلاب اداره کل منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید:حجم و میزان بارندگی در سال‌های اخیر تغییر نکرده، اما وقوع سیل‌ها در سال‌های اخیر ۲۰ برابر بیشتر از یک دهه گذشته شده است.
بیش از ۵ و نیم میلیون هکتار معادل ۷۶ درصد از مساحت استان در معرض سیل خیزی بالا هستند در کنار آن نیز ۱۱ رودخانه پرخطر فصلی نیز در استان وجود دارد..
ضریب سیل نیز در رودخانه‌های استان نیز بالای ۸۰ درصد است که رقم بسیاری بالایی است.
بارش‌ها همیشه بودند، اما چه اتفاقی افتاده که هرمزگان به استانی سیل خیر تبدیل شده است. به گفته کارشناسان بارندگی‌ها مانند چند سال پیش و با میانگین پایین تری رخ می‌دهند، اما همین بارش محدود نیز ویرانگر میشود.
محمد جواد خانجانی دکتری منابع آب نیز می‌گوید: علت اصلی وقوع سیلاب‌ها مسدود و حذف شدن آبراهه‌ها است که این آبراهه‌ها در هنگام بارندگی برای ادامه مسیر خود، چاره‌ای جز تخریب و ایجاد تلفات جانی و مالی ندارد.
امید ذاکری مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان هم می‌گوید: دستکاری‌های غیر اصولی در حوزه آبخیز، تعرض به حریم رودخانه ها، تخریب پوشش گیاهی، جابجایی مسیر، تعرض به پهنه سیلابی، برداشت بی رویه شن، ماسه، از مهمترین عامل‌ها در بروز سیلاب در استان هرمزگان بشمار میرود.
ویژگی‌های خاص حوزه‌های آبریزی از جمله شیب زیاد و پوشش گیاهی ضعیف و خاک رسی با توانایی جذب پایین درهرمزگان نیز باعث شده تا فرسایش خاک و وقوع سیل زودتر از حد انتظار رخ دهد.
۹۰ درصد مساحت هرمزگان دارای تراکم بسیار ضعیف و بدون پوشش گیاهی است.
جعفری تختی مدیر سیلاب منابع طبیعی هرمزگان می‌گوید:توسعه زمین‌های کشاورزی در مسیر رودخانه‌های فصلی و وجود ۸۰ معدن شن و ماسه رودخانه‌ای نیز باعث تغییر مسیر رودخانه‌ها و وورد روان آب‌ها به باغ‌های کشاورزی و منازل مسکونی شده است.
بر اساس اعلام سازمان ملل متحد، سیل مهمترین حادثه طبیعی در دنیاست که سالانه هزاران میلیارد دلار حسارت برجایی می‌گذارد و ایران در رتبه ششم جهان قرار دارد، اما استفاده و مدیریت سیل، تهدید را به فرصت تبدیل می‌کند. یکی از کشور‌ها در مدیرت سیل هلند است که در دنیا به استادان کنترل و مدیریت سیل شهرت یافته اند.
استفاده از سازه‌های آبخیزداری و پخش سیلاب‌ها مهمترین راهکار‌های شناخته شده در دنیا برای مهار و کنترل سیل هستند.
۹۵ درصد هرمزگان فاقد هر گونه سازه آبخیزداری است.
هرمزگان دارای ۱۷ حوزه آبخیز اصلی می‌باشد که ۳۰ درصد وسعت آبخیز‌های آن در استان‌های همجوار بوشهر، فارس و کرمان قرار دارد و به همین دلیل پذیرای سیلاب‌های ورودی ازاستان‌های مذکور نیز است. حدود ۸/۵ میلیون هکتار از حوزه‌های آبخیز در تولید هرزآب‌ها و رواناب‌های سطحی سریع نقش دارند بطوریکه این عرصه‌ها سالانه بیش از ۵ میلیارد مترمکعب رواناب مستقیم و سریع تولید می‌نماید که نشان دهنده استعداد فرسایش پذیری و تشدید پیامد‌های خشکسالی نیز است.
عملیات و سازه‌های آبخیزداری نیز تنها در ۵ درصد مساحت استان اجرا شده است.
ساماندهی و تعیین بستر رودخانه ها، ایجاد سازه‌های آبخیزداری و تهیه نقشه پهنه بندی سیل از دیگر راهکار‌ها برای کنترل روان آب‌ها در استان هستند.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان می‌گوید: ایجاد سازه‌ها و سد‌ها معیشتی کمک زیادی در مهار سیل‌ها کرده بطوری که در برخی حوزه‌ها شدت سیلاب‌ها را بیش از ۴۰ درصد کاهش داده است.
امید ذاکری می‌افزاید: ایجاد عملیات آبخوان داری و آبخیزداری نیز دو راهکار دیگر برای جلوگیری از وقوع سیل و کاهش مقادیر آن است.
به گفته مدیر کل منابع طبیعی برخی از سازه‌های آبخیزدای باعث کاهش ۶۶ درصدی مقادیر روان آب‌ها شده است.
امسال ۲۰۳ سازه کوچک و بزرگ در استان با ظرفیت ۵۰ میلیون متر مکعب در حال ساخت است.
هرمزگان ۷ هزار سازه آبخیزداری با ظرفیت استحصال ۴۵۰ میلیون متر مکعب روان آب دارد.
برنامه جامع تعیین بستر و حریم رودخانه‌ها در همه شهرستان‌های استان نیز در حال اجراست و تا پایان سال آینده به اتمام می‌رسد.
معاون حفاظت و بهره برداری آب منطقه‌ای هرمزگان می‌گوید: در استان هرمزگان ۲۶ رودخانه شاخص به طول ۲۵۰۰ کیلومتر وجود دارد که همه آن‌ها در اولویت انجام مطالعات ساماندهی و مهندسی رودخانه قرار دارند؛ و تاکنون حدود ۱۰۰۰ کیلومتر از آن مورد مطالعه قرار گرفته اند.
جمشید عیدانی می‌افزاید: بسیاری از آبراهه‌های عبوری از مناطق مسکونی به ویژه در مناطق روستایی در مجاورت اراضی کشاورزی در سطح حوزه‌های آبخیز استان نیز نیازمند ساماندهی است.
به گفته وی عملیات پخش سیلات و ابخوان داری نیز در ۵۵۵ هزار هکتار از دشت‌های هرمزگان مطالعه شده است که ۵ هزار کیلومتر مربع قابلیت اجرای پخش سیلاب دارد.
در هرمزگان همچنین به علت نبود نقشه پهنه بندی سیل و نصب سیستم هشداردهنده سیل خطرات و تخریب‌های سیل را افزایش داده است.
با میانگین بارندگی ۱۵۰ میلیمتر در سال نزدیک به ۴ میلیارد مترمکعب روان آب در استان به هدر و روانه خلیج فارس و دریای عمان میشود که معادل سه برابر ظرفیت همه سد‌های استان است.
بارندگی باعث آبگیری ۹۰ درصد سازه‌های آبخیزداری و تکمیل سد‌های استان شده است.
اکنون ذخیره سد استقلال میناب بزرگترین سد استان به حدود ۴۰ درصد حجم مفید رسیده است سدی که در تابستان گذشته آبی در مخزن نداشت.
** محمد امیرمحمدی
نظر شما